W ciągu września i października 2019 roku opracowaliśmy szczegółową metodologię prowadzenia monitoringu jakościowego, w ramach którego badamy procesy konsultowania i przyjmowania uchwał krajobrazowych w wybranych miastach. Celem tego działania jest wychwycenie zarówno skutecznych lokalnych modeli konsultacji i partycypacji (angażowania mieszkańców), jak i praktycznych problemów lokalnych polityk krajobrazowych oraz potencjalnych mankamentów samej ustawy krajobrazowej.
Już we wniosku grantowym wskazaliśmy cztery podstawowe pytania badawcze:
- Czy i w jaki sposób gminy korzystają z narzędzi wprowadzonych przez ustawę
krajobrazową, tworząc lokalne polityki przestrzenne? - Jakie trudności napotykają urzędnicy podczas ustalania założeń uchwał krajobrazowych i podczas procesów ich społecznych konsultacji?
- Jakie kwestie związane z uregulowaniem reklam i szyldów oraz szerszym ładem krajobrazowym są najbardziej istotne dla mieszkańców?
- W jaki sposób wdrażane są uchwały krajobrazowe – czy wiążą się z nimi „miękkie działania” (takie jak wystawy, poradniki, konkursy na najładniejsze szyldy) ze strony urzędników, protesty i skargi przedsiębiorców, spory w prasie lokalnej itp.?
W trakcie prac nad operacjonalizacją tych pytań stworzyliśmy dyspozycje do wywiadów, które członkowie stowarzyszenia prowadzić będą w wybranych miastach. Dyspozycje te podzieliliśmy na zagadnienia dotyczące a) polityki reklamowej, b) konsultacji społecznych, c) dialogu społecznego; oprócz tego postanowiliśmy zadawać naszym respondentom standardowe pytania metryczkowe (dyspozycje stanowić będą załącznik do raportu, który opublikujemy we wrześniu 2020 roku).
Kryteriami doboru miast do monitoringu jakościowego były m.in. położenie geograficzne (region), wielkość miasta, stopień zaawansowania prac nad uchwałą krajobrazową (od przyjęcia uchwały intencyjnej do obowiązywania właściwej uchwały krajobrazowej), specyfika architektoniczna i urbanistyczna, a także obowiązujące wcześniej regulacje reklamowo-szyldowe i ich miejsce w szerszej polityce przestrzennej i krajobrazowej.
Z kolei jako przykładowych respondentów wskazaliśmy początkowo urzędników samorządowych, działaczy społecznych, dziennikarzy mediów lokalnych oraz mieszkańców uczestniczących w konsultacjach społecznych. Następnie uznaliśmy jednak, że nie powinniśmy ograniczać wywiadów tylko do tych paru przyjętych a priori grup. Doszliśmy do wniosku, że wywiad z miejscowym dziennikarzem czy społecznikiem może być dobrym punktem wyjścia, należy jednak rozpoznać jak najszersze grono interesariuszy procesu związanego z procedowaniem i uchwalaniem uchwał krajobrazowych, przy czym w każdym mieście mogą to być nieco inne rodzaje interesariuszy. W tym celu przygotowaliśmy tzw. mapę interesariuszy – rodzaj diagramu, o którego wypełnienie prosimy naszych rozmówców w trakcie wywiadu. Pozwala to rozpoznać możliwie szerokie spektrum postaw wobec dyskutowanych regulacji, a także pozycje i siłę wpływu poszczególnych interesariuszy.
W ciągu listopada i grudnia 2019 roku przeprowadziliśmy łącznie siedem wywiadów zgodnie z tak określonymi założeniami. Na następne miesiące planujemy kolejne spotkania.
Tekst powstał w ramach zadania „Monitoring wdrażania ustawy krajobrazowej, wzmocnienie potencjału organizacji i podniesienie kompetencji jej pracowników”. Sfinansowano przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018 – 2030.
