Zgodnie z nowym brzmieniem art. 4 pkt 23 ustawy o drogach, przez reklamę rozumiemy umieszczone w polu widzenia użytkownika drogi:
- tablicę reklamową
- lub urządzenie reklamowe w rozumieniu art. 2 pkt 16b i 16c Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a także
- każdy inny nośnik informacji wizualnej, wraz z jej elementami konstrukcyjnymi i zamocowaniami, niebędący znakiem drogowym, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 7 Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, ustawionym przez gminę znakiem informującym o obiektach zlokalizowanych przy drodze, w tym obiektach użyteczności publicznej, znakiem informującym o formie ochrony zabytków lub tablicą informacyjną o nazwie formy ochrony przyrody w rozumieniu art. 115 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.
Przed wejściem w życie ustawy krajobrazowej podstawą do lokalizowania reklam w pasie drogowym była decyzja administracyjna wydawana przez właściwego zarządcę drogi. Podstawą wydawania tego rodzaju orzeczeń były przepisy u.p.r.d. Przykładowo jako podstawę orzekania o odmowie lokalizacji reklam świetlnych organy przyjmowały art. 45 ust. 1 pkt 7 u.p.r.d., zgodnie z którym zabrania się umieszczania na drodze lub w jej pobliżu urządzeń wysyłających lub odbijających światło w sposób powodujący oślepienie lub wprowadzających w błąd uczestników ruchu. Wymagało to wykazania, że konkretna reklama zlokalizowana w konkretnym miejscu wprowadzi w błąd uczestników ruchu albo spowoduje ich oślepienie. Zatem podstawą do wydania decyzji odmownej nie były względy ładu przestrzennego, a jedynie argumenty z dziedziny bezpieczeństwa ruchu.
Aktualnie zasady lokalizowania reklam w pasie drogowym zostały uregulowane w art. 39 ustawy o drogach publicznych. Nowe brzmienie tego przepisu zakazuje umieszczania w pasie drogowym w szczególności reklam imitujących znaki i sygnały drogowe oraz urządzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego. Zakazuje ono również umieszczenia w tym pasie reklam poza obszarem zabudowanym, z wyłączeniem parkingów i miejsc obsługi podróżnych.
Enumeratywne wymienienie przesłanek odmowy wydania zezwolenia na umieszczenie reklamy w pasie drogowym znaleźć można w art. 39 ust. 3 cyt. ustawy. Zarządca drogi będzie odmawiać wydania zezwolenia na umieszczenie w pasie drogowym reklam, jeżeli ich umieszczenie mogłoby: – powodować niszczenie lub uszkodzenie drogi i jej urządzeń,
- zmniejszenie jej trwałości,
- zagrażać bezpieczeństwu ruchu drogowego,
- oraz w przypadkach, gdy reklamy nie spełniają warunków, o których mowa w art. 42a u.d.p. (przepis ten odnosi się do reklam emitujących światło i widocznych z jezdni dla kierującego).
Zgodnie z ustawą krajobrazową niedopuszczalne jest lokalizowanie w pasie drogowym reklam świetlnych, które nie tylko dewastują przestrzeń miasta, lecz także zaburzają percepcję wzrokową kierowców.
Zgodnie z art. 42a ust. 1 u.d.p. widoczna z jezdni dla kierującego pojazdem reklama emitująca światło, umieszczona w pasie drogowym lub w odległości od zewnętrznej krawędzi jezdni, o której mowa w art. 43 ust. 1 ustawy, musi spełniać określone ustawą wymagania. W przypadku reklam umożliwiających bieżącą zmianę informacji wizualnej:
- niedopuszczalne jest wyświetlanie ruchomych obrazów;
- niedopuszczalne jest stosowanie efektów wizualnych i przerw pomiędzy kolejno wyświetlanymi informacjami;
- minimalny czas prezentacji informacji wizualnej musi być dłuższy niż 10 sekund.
Dodatkowo dla wszystkich reklam emitujących światło minister do spraw transportu określi w drodze rozporządzenia maksymalną luminację powierzchni informacji wizualnej umieszczonej na reklamie emitującej światło w ciągu dnia i w nocy, na terenie zabudowy i poza terenem zabudowy. Rozporządzenie jest obecnie opracowywane.
Czy istniejące reklamy trzeba dostosować do nowych przepisów?
Zgodnie z art. 11 ustawy krajobrazowej podmiot, który umieścił tablicę reklamową lub urządzenie reklamowe niespełniające nowych wymogów określonych dla reklam emitujących światło, ma obowiązek dostosować je do nowych przepisów w ciągu sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy krajobrazowej.
Ustawodawca przyznał miastom na prawach powiatu specjalne uprawnienia w zakresie zezwoleń na sytuowanie obiektów reklamowych w pobliżu drogi. Zamiast wydawania zezwoleń, w uzasadnionych przypadkach miasta te będą mogły zawierać umowy partnerstwa publiczno-prywatnego, czyli cywilnoprawne umowy warunkujące dzierżawę lub najem takiego fragmentu pasa. Zgodnie z art. 22 ust. 2c u.d.p. w granicach miast na prawach powiatu tablice reklamowe i urządzenia reklamowe mogą być umieszczane na gruntach w pasie drogowym na podstawie odpłatnej umowy cywilnoprawnej w wypadkach uzasadnionych względami funkcjonalnymi, w szczególności wówczas, gdy takie tablice lub urządzenia są umieszczone na wiatach przystankowych lub obiektach małej architektury. Jest to zatem cywilnoprawny tryb udostępniania pasa drogowego, dzięki któremu zarządca drogi będzie mógł świadomie określić warunki lokalizowania oraz parametry nośników reklamowych zgodne z bezpieczeństwem ruchu i uwarunkowaniami urbanistycznymi, a następnie rozpisać przetarg i wybrać najlepszą ofertę.
W przypadku zajęcia pasa drogowego bez zezwolenia zarządcy drogi lub niezgodnie z warunkami podanymi w tym zezwoleniu, albo bez zawarcia odpłatnej umowy cywilnoprawnej lub niezgodnie z warunkami tej umowy, właściwy zarządca pasa drogowego orzeka, drogą decyzji administracyjnej, o jego przywróceniu do stanu poprzedniego (art. 36 u.d.p.). Przepisu tego nie stosuje się w przypadku zajęcia pasa bez zezwolenia zarządcy drogi lub niezgodnie z warunkami podanymi w tym zezwoleniu, wymagającego podjęcia przez właściwy organ nadzoru budowlanego decyzji o rozbiórce obiektu budowlanego.
Jakie są kary za umieszczenia reklamy w pasie drogowym?
Zgodnie z art. 63b wprowadzonym ustawą krajobrazową do Kodeksu wykroczeń umieszczenie reklamy z naruszeniem warunków jej sytuowania, określonych w art. 42a u.d.p., stanowić będzie wykroczenie zagrożone karą grzywny albo ograniczenia wolności. Karalne będzie także podżeganie i pomoc w tym wykroczeniu. Dodatkowo w razie jego popełnienia można będzie orzec przepadek przedmiotów lub obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego. W praktyce oznacza to, że karze podlegać będą nie tylko osoby umieszczające reklamę z naruszeniem warunków jej usytuowania (np. pracownicy rozklejający reklamy na przystankach autobusowych), ale również ich zleceniodawcy.