Portal Sprzątamy reklamy stworzyli członkowie Stowarzyszenia Miasto Moje a w Nim we współpracy z Fundacją Training Projects w 2017 roku. Jest on skierowany do wszystkich, którzy szukują porady, jak wyznaczyć sprawiedliwe granice dla funkcjonowania reklamy zewnętrznej i jak reagować, gdy zostaną one przekroczone. Założyliśmy go, by podzielić się naszą wiedzą o reklamie, jej odmianach i regulacjach, którym może podlegać, oraz zadbać o wspólny język mówienia o problemie i jego wielowątkowe postrzeganie. Pokazaliśmy, czym różni się reklama systemowa od niesystemowej, jak zdefiniować szyld (i dlaczego wymaga on nieco innego traktowania) oraz po co nam hierarchia informacji. Opisaliśmy, jak skutecznie przeciwstawiać się nachalności outdooru, opierając się na obowiązujących aktach prawnych. Przedstawiliśmy społeczno-gospodarcze przyczyny obecnego stanu rzeczy i strategie odzyskiwania przestrzeni. Stworzyliśmy bazę wiedzy zawierającą dane kontaktowe do instytucji, organizacji i inicjatyw reagujących na problem zanieczyszczenia wizualnego, a także wykaz miejskich polityk reklamowych, akcji interwencyjnych,projektów edukacyjnych i artystycznych oraz innych działań.
W São Paulo, brazylijskiej metropolii zamieszkałej przez 11 milionów ludzi, w 2006 roku wprowadzono prawo, na mocy którego usunięto wszystkie reklamy. Dzięki temu mieszkańcy na nowo odkryli miejsce, w którym żyli, a handel bynajmniej się nie załamał. W 2012 roku reklamy wróciły do São Paulo – tyle że na nowych zasadach.
Wygląd polskich miast i otoczenie dróg, zasłoniętych rozwrzeszczaną pstrokacizną reklam, opisuje się dziś słowami „śmietnik”, „chaos”, „zanieczyszczenie” i „syf”. Jednak nie wystarczy pomstować na bezguście i agresywność kampanii marketingowych ani marzyć o drugim São Paulo w Warszawie, Poznaniu, Łodzi czy Wrocławiu. Potrzebne są działania. Wasze działania.
Podpisana w maju 2015 roku ustawa krajobrazowa dała samorządom realne możliwości regulacji outdooru za pomocą uchwał przyjmowanych przez miasta i gminy. Ale do przygotowania uchwał potrzebna jest wiedza, do ich przyjęcia – poparcie społeczne, a do ich stosowania – zrozumienie i zaangażowanie urzędników. Z powodu braku któregokolwiek z wymienionych elementów uchwały krajobrazowe albo nie powstaną, albo nie zostaną przyjęte, albo staną się martwym prawem.
Reklamy nie są lewiatanem, którego nie sposób okiełznać – poddane szeroko rozumianej społecznej kontroli mogą wzbogacić otoczenie. Na ulicach, a czasem i przy drogach, potrzebna jest informacja o miejscach, produktach, usługach i wydarzeniach – ale nie chaos, brak równowagi i nieczytelność przekazu. Chodzi o to, by outdoor nie dominował w przestrzeni, lecz dostosował się do oczekiwań lokalnej społeczności i kontekstu historyczno-kulturowego. To nie kapitał wielkich firm czy interes prywatny mają decydować, co, gdzie i w jakiej formie znajdzie się w naszej okolicy. Udział w tych procesach powinni mieć wszyscy użytkownicy przestrzeni.
W 2019 roku zdobyliśmy dotację Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Programu Rozwoju Organizacji Pozarządowych na lata 2018-2030. W ramach zadania „Monitoring wdrażania ustawy krajobrazowej, wzmocnienie potencjału organizacji i podniesienie kompetencji jej pracowników” śledzimy procesy przyjmowania uchwał krajobrazowych przez samorządy lokalne. Na stworzonej przez nas dynamicznej mapie można łatwo sprawdzić, które samorządy przystąpiły do sporządzenia uchwał, które konsultują projekty z mieszkańcami, a które już uchwaliły lokalne kodeksy krajobrazowe. W wirtualnym repozytorium dostępnym poprzez mapę gromadzimy przyjęte uchwały, a także dotyczące ich rozstrzygnięcia nadzorcze wojewodów i wyroki sądów administracyjnych. Przedstawiamy również najważniejsze dane statystyczne.
Jednocześnie prowadzimy pogłębione studia przypadku w wybranych miastach: rozmawiamy z urzędnikami, społecznikami, dziennikarzami lokalnymi i innymi zainteresowanymi stronami, analizujemy prasę lokalną i dokumenty dotyczące ładu krajobrazowego. Wnioski i rekomendacje na podstawie monitoringu zbierzemy w raporcie, który opublikujemy na pięciolecie uchwalenia ustawy krajobrazowej we wrześniu 2020 roku.
Sfinansowano przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018 – 2030.
